W poniedziałek, 23 kwietnia 2018 roku w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie odbyła się konferencja inaugurująca program Dostępność plus, której przewodniczył premier Mateusz Morawiecki. Uczestniczyli w niej m.in.: minister inwestycji i rozwoju - Jerzy Kwieciński, minister rodziny, pracy i polityki społecznej - Elżbieta Rafalska, przedstawiciele samorządów, organizacji pozarządowych, instytucji i firm wspierających osoby z niepełnosprawnościami. Województwo dolnośląskie reprezentował Paweł Parus, pełnomocnik marszałka ds. osób niepełnosprawnych.
Celem programu Dostępność plus jest podniesienie jakości i zapewnienie niezależności życia wszystkich obywateli, w tym osób starszych i z niepełnosprawnościami. Służyć ma temu poprawa dostępności przestrzeni publicznej, produktów i usług. Beneficjentami programu będą nie tylko osoby z ograniczeniami - poruszający się przy pomocy kul, protez, wózków, niesłyszący, niewidomi, niedowidzący, z trudnościami po udarze czy chorujący na Alzheimera, ale także kobiety w ciąży, osoby z wózkiem dziecięcym, ciężkim bagażem czy nawet słabsze fizycznie. Program zakłada, że państwo w swoich działaniach będzie zawsze uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Choćby tworząc prawo gwarantujące, że nowe budynki będą pozbawione barier architektonicznych, a przestrzeń publiczna będzie odpowiednio oznakowana. Wszystkie nowe inwestycje (budynki, transport) mają zapewniać dostępność już na etapie ich projektowania, aż po użytkowanie. Szczególny nacisk zostanie położony na inwestycje w nowe technologie i rozwiązania, które ułatwią życie osobom z niepełnosprawnościami i seniorom. Działania mają być realizowane w ośmiu obszarach: architektura, transport, edukacja, służba zdrowia, cyfryzacja, usługi, konkurencyjność i koordynacja. Źródłami finansowania programu są fundusze europejskie, tzw. fundusze norweskie oraz publiczne środki krajowe - budżet państwa, środki jednostek samorządu terytorialnego, środki PFRON.
- Niepełnosprawni muszą mieć pomoc w przełamywaniu barier, na ten cel już teraz zarezerwowaliśmy 23 mld zł. Prace nad programem Dostępność plus rozpoczęły się kilka miesięcy temu. Współpracowano przy jego opracowywaniu z organizacjami pozarządowymi. Polska jest jednym z nielicznych krajów Unii Europejskiej, który nie ma jednolitych standardów planowania przestrzeni publicznej w taki sposób, aby elementy infrastruktury publicznej służyły całemu społeczeństwu. Jako część tego programu rozważamy wprowadzanie nowej funkcji - asystenta osoby niepełnosprawnej - podkreślił premier Mateusz Morawiecki.
Punktem kulminacyjnym konferencji było podpisanie Paktu na rzecz Dostępności plus 2018-2025. To wspólna deklaracja rządu, organizacji pozarządowych, uczelni wyższych, samorządów oraz przedstawicieli firm prywatnych i państwowych, którzy mają działać na rzecz likwidacji barier w życiu osób z niepełnosprawnością.
Komentarz pełnomocnika marszałka ds. osób niepełnosprawnych
Program Dostępność plus z jednej strony budzi entuzjazm w środowisku osób z niepełnosprawnościami. Zapowiada bowiem m.in.: zniesienie barier w budynkach użyteczności publicznej, dostępność min. 20 proc. mieszkań wybudowanych w programie Mieszkanie plus i wszystkich nowo zakupionych autobusów i tramwajów, dostosowanie stron internetowych wszystkich urzędów czy zwiększenie dostępności telewizji dla osób niewidomych i niesłyszących. Z drugiej strony, tak rozbudowany program nasuwa wątpliwości związane z jego finansowaniem i koordynacją. Co prawda minister inwestycji i rozwoju, Jerzy Kwieciński zapowiada wprowadzenie specjalnej ustawy o dostępności, ale jej kształt jest obecnie wyłącznie sferą spekulacji. W opinii pana ministra od roku 2019 zmiany będą dotyczyć wszystkich inwestycji realizowanych w naszym kraju.
Warto nadmienić, że program Dostępność plus był konsultowany także w departamentach i wydziałach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. W naszej ocenie należy go uznać za słuszny i potrzebny, jednak środki z budżetu państwa przeznaczone na jego realizację mogą być zbyt małe, a wdrażanie programu oparte jest w większości na działaniach jednostek samorządu terytorialnego. Stwarza to zagrożenie, że będą one musiały w ramach własnych budżetów wyasygnować środki na jego realizację.
Trzeba podkreślić, że zarząd województwa dolnośląskiego od wielu lat podejmuje się realizacji zadań określonych w programie Dostępność Plus. Modelowym przykładem są choćby Koleje Dolnośląskie, które w swoim taborze mają nowoczesne, w pełni dostępne składy. Z kolei Regionalny Program Operacyjny zobowiązuje, aby wszystkie produkty i usługi wytwarzane przy jego realizacji uwzględniały potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Dzięki wsparciu województwa dolnośląskiego rozwijają się asystentura i zatrudnienie wspomagane. Nowo wybudowane obiekty, np. Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka spełniają najwyższe standardy dostępności. Województwo dolnośląskie wspiera także wiele działań organizacji pozarządowych w obszarach m.in.: kultury, sztuki, edukacji, sportu czy rekreacji, uwzględniając przy tym potrzeby osób z ograniczeniami. Dwa lata temu w urzędzie zorganizowaliśmy Dzień Godności Osób Niepełnosprawnych, zachęcając naszych pracowników do wcielenia się w sytuację osób niepełnosprawnych. W tym roku urząd przystąpił do projektu "Monitoring działań jednostek administracji rządowej i samorządowej pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami". Przywołane przykłady to jedynie cześć działań. A wszystko po to, by zwiększać dostępność. W imieniu środowiska, które mam przyjemność reprezentować chciałbym w tym miejscu Panu Cezaremu Przybylskiemu, marszałkowi województwa dolnośląskiego i całemu zarządowi podziękować za wrażliwość i konsekwentne dostrzeganie potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Wracając do sedna sprawy, należy mieć nadzieję, ze Dostępność plus przyspieszy tworzenie przestrzeni dostępnej dla wszystkich. Nie oznacza to jednak, że należy stać z boku i beztrosko przyglądać się realizacji programu rządowego. Poprawa dostępności to proces niezwykle złożony i długi. Wymaga wzniesienia się ponad podziały i sympatie polityczne. Warto uświadomić sobie, że każdy z nas będzie miał kiedyś ograniczenia i dziś tworzy świat dla samego siebie za kilka czy kilkadziesiąt lat. Jestem przekonany, że samorząd województwa dolnośląskiego będzie nieustannie przyczyniał się do zwiększania dostępności przestrzeni publicznej, niezależnie od obowiązujących w danym momencie trendów.